Kế toán doanh nghiệp: Nền tảng và vai trò trong quản trị chi phí

Để quản trị tốt một doanh nghiệp, bạn không thể không hiểu về kế toán. Nhưng kế toán không chỉ là việc ghi sổ – nó là nền tảng giúp doanh nghiệp kiểm soát tài sản, chi phí, lợi nhuận và ra quyết định chính xác. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm vững các nguyên lý kế toán cơ bản, cách phân loại tài khoản, và làm rõ vai trò thiết yếu của kế toán quản trị trong việc kiểm soát chi phí và vận hành doanh nghiệp hiệu quả.

1. Kế toán doanh nghiệp là gì?

Kế toán doanh nghiệp là quá trình ghi chép, phân loại, xử lý và trình bày thông tin tài chính nhằm phản ánh trung thực hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Đây không chỉ là “công việc nhập số”, mà là ngôn ngữ tài chính của doanh nghiệp – giúp theo dõi tài sản, chi phí, doanh thu, lợi nhuận và đưa ra quyết định đúng đắn.

2. Ba trụ cột của kế toán doanh nghiệp

2.1. Kế toán tài chính (Financial Accounting)

• Mục tiêu: Cung cấp báo cáo tài chính cho bên ngoài: thuế, ngân hàng, nhà đầu tư.

• Báo cáo chính:

  • Bảng cân đối kế toán (Assets = Liabilities + Equity)

  • Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

  • Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

2.2. Kế toán thuế (Tax Accounting)

• Ghi nhận và tính toán các khoản thuế doanh nghiệp phải nộp: thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế thu nhập doanh nghiệp (CIT), thuế thu nhập cá nhân (PIT)…

• Tuân thủ đúng luật, giảm rủi ro khi quyết toán.

2.3. Kế toán quản trị (Management Accounting)

• Tập trung phân tích chi phí, doanh thu và lợi nhuận.

• Cung cấp dữ liệu phục vụ lập ngân sách, kiểm soát chi phí và ra quyết định.

3. Nguyên lý kế toán: Cốt lõi cần hiểu

3.1. Ghi sổ kép (Double-entry)

Mỗi giao dịch tài chính đều tác động đến ít nhất 2 tài khoản, với tổng giá trị ghi Nợ = ghi Có.

Ví dụ:

Chi 5 triệu mua hàng bằng tiền mặt:

• Nợ TK Hàng hóa: 5 triệu

• Có TK Tiền mặt: 5 triệu

3.2. Phương trình kế toán cơ bản

Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu

Đây là nguyên tắc “cân đối kế toán” – mọi thay đổi trong doanh nghiệp đều giữ phương trình này cân bằng.

---

4. Các loại tài khoản kế toán phổ biến

Nhóm tài khoản	Vai trò	Tài khoản ví dụ
Tài sản	Những gì DN sở hữu	Tiền, hàng tồn kho, thiết bị
Nợ phải trả	Nghĩa vụ tài chính	Vay ngân hàng, phải trả nhà cung cấp
Vốn chủ sở hữu	Phần thuộc về chủ DN	Vốn góp, lợi nhuận giữ lại
Doanh thu	Tiền bán hàng, dịch vụ	Doanh thu bán hàng, thu khác
Chi phí	Chi ra để tạo ra doanh thu	Lương, nguyên vật liệu, khấu hao

5. Từ nền tảng đến kế toán quản trị

Khi đã hiểu kế toán tài chính, bạn có thể bước tiếp đến kế toán quản trị, nơi kế toán không chỉ ghi nhận, mà phân tích và định hướng.

5.1. Kế toán quản trị là gì?

Là hình thức kế toán phục vụ quản lý nội bộ, giúp doanh nghiệp:

• Kiểm soát chi phí và ngân sách

• Tính giá thành sản phẩm/dịch vụ

• Dự báo dòng tiền và lợi nhuận

• Phân tích hiệu quả từng kênh bán hàng hoặc dự án

5.2. Các công cụ thường dùng

• Phân tích điểm hòa vốn (Break-even)

• Báo cáo trung tâm chi phí (Cost Center Reports)

• Dự toán ngân sách (Budgeting)

• Đo lường hiệu quả đầu tư (ROI)

6. Ví dụ nghiệp vụ thực tế

Tình huống: Công ty sản xuất áo thun.

• Nguyên vật liệu: 25.000 đồng/áo

• Nhân công: 10.000 đồng/áo

• Chi phí chung: 5.000 đồng/áo

• → Giá thành sản xuất: 40.000 đồng/áo

Kế toán quản trị sẽ giúp phân tích:

• Với giá bán 65.000 đồng → Lợi nhuận gộp = 25.000 đồng/áo

• Chi phí marketing = 5.000 đồng/áo

• Vậy lợi nhuận ròng thực tế = 20.000 đồng/áo
  => Dữ liệu này rất cần để ra quyết định mở rộng hay cắt giảm mẫu mã.

Ví dụ về kế toán giá thành sản xuất trên hệ thống ERP

7. Vai trò kế toán trong hệ thống ERP hiện đại

ERP (Enterprise Resource Planning) giúp kế toán:

• Tự động ghi nhận nghiệp vụ tài chính từ các bộ phận khác (mua hàng, kho, bán hàng, nhân sự).

• Tạo báo cáo nhanh, chính xác.

• Kết hợp Power BI để phân tích lợi nhuận theo nhiều chiều: sản phẩm, khu vực, nhân sự…

8. FAQ – Giải đáp nhanh

• Người mới bắt đầu nên học kế toán gì trước?
  Bắt đầu từ kế toán tài chính: hiểu sổ sách, nguyên lý ghi Nợ – Có, tài khoản kế toán.
• Kế toán quản trị có cần theo chuẩn mực pháp lý không?
  Không. Kế toán quản trị chỉ phục vụ nội bộ nên linh hoạt theo nhu cầu doanh nghiệp.
• Có thể dùng Excel để làm kế toán quản trị không?
  Có, với doanh nghiệp nhỏ. Tuy nhiên, ERP sẽ hiệu quả hơn nếu có nhiều dữ liệu và phòng ban.

9. Kết luận

Hiểu đúng nền tảng kế toán là bước đầu để xây dựng hệ thống quản trị hiệu quả.

Kế toán không chỉ là người “ghi sổ”, mà là người cung cấp dữ liệu để ban lãnh đạo ra quyết định chính xác, kiểm soát chi phí và phát triển bền vững.

Tác giả: Nghĩa Nguyễn (Paul) – Tư vấn hệ thống - ERP cho doanh nghiệp SME

🌐 Blog: Hội nhập kỷ nguyên số

🔗 LinkedIn: Paul Nguyen - Technical Leader

🎯 10+ năm kinh nghiệm triển khai SAP B1, CRM, Power BI, Microsoft 365

Zalo: 0933873165

---